Najznačajnije novine u novom Zakonu o porezu na dohodak, koji je stupio na snagu 1. septembra 2015. godine.

1. IZVORI DOHOTKA – Pored obaveze obračunavanja i plaćanja porez na dohodak od ličnih primanja, samostalne djelatnosti, autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine, kapitala, kapitalnih dobitaka, novim Zakonom o porezu na dohodak uvedena je obaveza plaćanja ovog poreza i na dohodak iz stranih izvora, kao i ostali dohodak.

2. PORESKI OBVEZNIK (POJAM REZIDENTA I NEREZIDENTA) – Pored fizičkih lica koja na teritoriji Republike Srpske imaju prebivalište ili na teritoriji Republike Srpske, neprekidno ili sa prekidima, borave 183 ili više dana u periodu od 12 mjeseci koji počinje ili se završava u odnosnoj poreskoj godini, rezidentom se smatra i fizičko lice koje ima stalno mjesto stanovanja i središte životnih interesa u Republici Srpskoj, dok je nerezident fizičko lice koje se ne smatra rezidentom.

3. PORESKA OSLOBAĐANjA – Novi osnovi za oslobađanje od plaćanja poreza:
– jednokratna pomoć po osnovu rođenja djeteta koju poslodavac isplati zaposlenom do visine jedne prosječne mjesečne neto plate u Republici Srpskoj prema posljednjem objavljenom podatku Republičkog zavoda za statistiku,
– jednokratna pomoć u slučaju smrti zaposlenog ili člana njegove uže porodice, ili teške invalidnosti ili dugotrajne bolesti zaposlenog, do iznosa tri prosječne neto plate u Republici Srpskoj prema posljednjem podatku Republičkog zavoda za statistiku,
– jednokratna pomoć za sanaciju štete nastale kao posljedica elementarnih nepogoda ili prirodne katastrofe koju poslodavac isplaćuje zaposlenom do iznosa tri prosječne neto plate u Republici Srpskoj prema posljednjem podatku Republičkog zavoda za statistiku,
– pokloni koje daju poslodavci za djecu zaposlenih, starosti do 15 godina, povodom praznika, koji iznose do 100 KM po djetetu na godišnjem nivou,
– troškovi pripremanja toplog obroka u vlastitim restoranima kod poslodavca ili toplog obroka isporučenog poslodavcu od lica registrovanog za usluge keteringa, a najviše do 4,5 KM dnevno po zaposlenom,
– konačna isplatu životnog osiguranja, osim iznosa uplaćene premije životnog osiguranja do 1.200 KM godišnje,
– prihodi od dividende,
– prihodi od prodaje pokretnih stvari korištenih u lične svrhe.

Novi Zakon o porezu na dohodak, u odnosu na prethodno zakonsko rješenje, ne predviđa pravo na oslobađanje od plaćanja poreza na dohodak za sljedeći dohodak:
– naknade za priznavanja troškova preseljenja u svrhu promjene mjesta zaposlenja isplaćene do visine po posebnim propisima,
– plate zaposlenih u slučaju da ih poslodavac zaposli nakon stupanja na snagu ovog zakona, a koji se nalaze na evidenciji nezaposlenih Zavoda za zapošljavanje Republike Srpske najmanje godinu dana neprekidno i ukoliko imaju više od 50 godina života.

4. UMANjENjE PORESKE OSNOVICE POREZA NA DOHODAK – Osnovica poreza na dohodak umanjuje se za:
1) iznos uplaćenog penzijskog doprinosa za dobrovoljno penzijsko osiguranje do 1.200 KM godišnje i
2) iznos uplaćene premije životnog osiguranja kod društva za osiguranje koje posjeduje dozvolu Agencije za osiguranje Republike Srpske, do 1.200 KM godišnje.

Osnovica poreza na dohodak od ličnih primanja umanjuje se za:

1) lični odbitak poreskog obveznika u iznosu od 2.400 KM na godišnjem nivou,
2) 900 KM, na godišnjem nivou, po svakom izdržavanom članu uže porodice,
3) iznos kamate plaćene na stambeni kredit.

5. DOHODAK OD LIČNIH PRIMANjA – Dohodak od ličnih primanja izdvojen je kao poseban izvor dohotka kojeg čine sva direktna i indirektna plaćanja iz radnog odnosa, koja obuhvataju: isplate bruto plate i druge bruto isplate zaposlenom, uključujući regres, topli obrok, plaćanje prekovremenog rada, bonuse, naknade i dodatke na uslove rada, posredne olakšice, odnosno prodaju dobara ili usluga po cijeni nižoj od tržišne, davanje beskamatnih pozajmica ili pozajmica po kamatnoj stopi nižoj od bankarske, oslobađanje od dužničke obaveze ili oprost duga, ustupanje na korišćenje imovine poreskog obveznika bez naknade ili po cijeni nižoj od tržišne, plaćanja koja vrši poslodavac u korist zaposlenog ili bilo kog člana njegove porodice, uključujući troškove života, stanarinu, komunalije, plaćanja za troškove reprezentacije, troškove turističkih putovanja, korištenje službenog vozila u privatne svrhe, bilo koje plaćanje ili povrat troškova koje ostvari zaposleni, poklone koje je poslodavac dao zaposlenom, vrijednost akcija primljenih bez naknade, bonuse i nagrade za dobro obavljen posao, druge isplate i koristi iz radnog odnosa ukoliko nisu oslobođene ili drugačije oporezovane u skladu sa ovim zakonom.

6. DOHODAK OD SAMOSTALNE DJELATNOSTI – Prema odredbama novog Zakona, u prihode od samostalne djelatnosti uključuju se prihodi iz preduzetničke djelatnosti, poljoprivrede, šumarstva i ribolova i samostalnih zanimanja. Samostalna zanimanja u smislu ovog zakona su profesionalne djelatnosti fizičkih lica koja su po tom osnovu registrovana u odgovarajućem registaru, a naročito advokati, notari, inženjeri, arhitekti, poreski savjetnici, stečajni upravnici, tumači, prevodioci, novinari, umjetnici, sportisti i druga slična zanimanja.
Rashodi koji se mogu odbiti od prihoda su plaćeni troškovi u toku jednog poreskog peroda koji su povezani sa obavljanjem te samostalne djelatnosti, kao opšta odredba za priznavanje troškova u odnosu na prethodni Zakon nije bitno promjenjena.
Troškovi obroka, putni troškovi, dnevnice, troškovi prevoza na i sa posla mogu se priznati u rashode samo ukoliko su na njih plaćeni pripadajući porez i doprinosi u
skladu sa Zakonom.
Status malog preduzetnika ne može dobiti fizičko lice koje obavlja profesionalnu djelatnost, tj. advokati, notari, inženjeri, arhitekti, poreski savjetnici, stečajni upravnici, tumači, prevodioci, novinari, umjetnici, sportisti i druga slična zanimanja.

7. DOHODAK OD AUTORSKIH PRAVA, PRAVA SRODNIH AUTORSKOM PRAVU I PRAVA INDUSTRIJSKE SVOJINE – Novim Zakonom o porezu na dohodak precizirane su vrste prihoda koje se smatraju autorskim pravom, pravom srodnim autorskom pravu i pravom industrijske svojine, te visina normiranih troškova koji se priznaju prilikom utvrđivanja poreske osnovice. Zakonom nije propisano pravo na umanjenje poreske osnovice za iznos stvarnih troškova koji su neophodni za ostvarenje prihoda po ovom osnovu.

8. DOHODAK OD KAPITALA – Novim Zakonom o porezu na dohodak, prihod od dividende, kao i prihod od prodaje pokretnih stvari koje su korištene u lične svrhe, izuzet je od oporezivanja. Prilikom utvrđivanja poreske osnovice od dohotka se odbijaju normirani troškovi u visini od 20% od tog prihoda, s tim što, za raliku od prethodnog zakonskog rješenja, novim zakonom nije propisano pravo na umanjenje poreske osnovice za
iznos stvarnih troškova koje je zakupodavac imao u vezi sa imovinom koju je dao u zakup. Takođe, prilikom utvrđivanja prihoda od izdavanja nepokretne imovine, ako nije naveden iznos zakupnine u ugovoru ili ukoliko nema ugovora, Poreska uprava utvrđuje prihod u visini tržišne cijene zakupa.

9. DOHODAK OD KAPITALNIH DOBITAKA – Kapitalni dobitak predstavlja pozitivnu razliku između prodajne cijene prava i imovine i njene nabavne vrijednosti, kojeg obveznik ostvari prodajom, odnosno drugim prenosom sa ili bez naknade… Dakle, novim Zakonom propisana je obaveza plaćanja poreza na dohodak od kapitalnog dobitka i prilikom prenosa imovinskih prava bez naknade (npr. poklon, prodaja nasljeđene imovine).

10. OSTALI DOHODAK – Pod pojmom „ostali dohodak“ podrazumijevaju svi prihodi koje fizičko lice ostvari po bilo kom osnovu osim dohotka ostvarenog od ličnih primanja, samostalne djelatnosti, autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine, kapitala, kapitalnih dobitaka i stranih izvora, ukoliko nije oslobođen od oporezivanja. Ostali dohodak obuhvata prihode iz različitih ugovornih odnosa (izuzev radnog odnosa), prihode postavljenih, izabranih, imenovanih lica, prihode profesionalnih sportista, prihode tumača, vještaka i estradnih umjetnika i dr. Takođe, pod pojmom ostalog dohotka podrazumijevaju se i dohoci ostvareni iz drugih, bilo kojih izvora, a koji predstavljaju razliku u vrijednosti imovine fizičkog lica na kraju i na početku poreske godine.

11. DOHODAK IZ STRANIH IZVORA – Zakonom se uvodi oporezivanje dohotka iz stranih izvora, a obveznik je fizičko lice koje po odredbama ovog zakona ostvari dohodak po bilo kom osnovu, odnosno po osnovu rada, imovine, osiguranja i kapitala izvan granica BiH i ako ima stalno mjesto stanovanja i središte životnih interesa u Republici Srpskoj.
Smatra se da lice ima stalno mjesto stanovanja ukoliko direktno ili indirektno u svom vlasništvu ili u zakupu ima stan, kuću ili drugu stambenu jedinicu u Republici Srpskoj koja nije namjenjena za kratkotrajni boravak, dok središte životnih interesa može imati lice koje ispunjava najmanje jedan od sljedećih uslova:
1) vlasništvo nad nepokretnostima čija tržišna vrijednost prelazi 300.000 konvertibilnih maraka,
2) efektivna ekonomska veza sa Republikom Srpskom,
3) vlasništvo nad udjelom u kapitalu privrednog društva u vrijednosti više od 100.000 KM,
4) brak ili vanbračna zajednica sa državljaninom Republike Srpske, odnosno BiH,
5) rad uz izdatu radnu dozvolu ili
6) školovanje, odnosno obrazovanje.

Porez na dohodak plaća se godišnje u apsolutnom i to za prijavljeni godišnji dohodak:

– do 2.000.000 KM, porez iznosi 150.000 KM
– preko 2.000.000 KM do 1.000.000 KM, porez iznosi 250.000 KM
– preko 10.000.000 KM do 20.000.000 KM, porez iznosi 500.000 KM
– preko 20.000.000 KM do 30.000.000 KM, porez iznosi 600.000 KM
– preko 40.000.000 KM do 50.000.000 Km, porez iznosi 700.000 KM i
– preko 50.000.000 KM, porez iznosi 800.000 KM.

12. PROMET IZMEĐU POVEZANIH LICA – Kod transakcija između povezanih i nepovezanih lica primjenjuje se pravilo tržišne cijene, s tim da ako obveznik posluje sa povezanim licem, prilikom primjene poreskih propisa primjeniće se sljedeća pravila:
– bilo koji dobitak ostvaren sa povezanim licem predstavlja dobitak koji se uključuje u poresku osnovicu,
– bilo koji gubitak koji nastane poslovanjem sa povezanim licem ne može se odbiti od poreske osnovice.
Povezanim licima smatraju se lica koja imaju posebnu vezu koja može materijalno uticati na ekonomske rezultate transakcije između njih, s tim što posebne veze podrazumijevaju veze između lica koja su:
– poslovni partneri,
– u odnosu poslodavac – zaposleni,
– članovi uže i šire porodice, uključujući supružnike, direktne pretke i potomke, sestre i braću, supružnikovog brata i sestru, sestru i brata roditelja ili supružnikovih roditelja.

13. PRAVILNICI – Ministar finansija će u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona donijeti:
1) Pravilnik o postupku i načinu ostvarivanja prava na oslobađanje i umanjenje poreske osnovice poreza na dohodak,
2) Pravilnik o sadržaju i načinu vođenja knjiga i evidencija i pravila za usklađivanje prihoda i rashoda od samostalne djelatnosti
3) Pravilnik o vrsti i visini troškova neophodnih za ostvarivanje prihoda po osnovu autorskih prava, prava srodnih autorskim pravima i prava industrijske svojine,
4) Pravilnik o uslovima, načinu i postupku ostvarivanja prava na oporezivanje svjetskog dohotka,
5) Pravilnik o načinu utvrđivanja tržišne vrijednosti transakcija između povezanih lica i
6) Pravilnik o obliku i sadržaju poreskih prijava i poreske kartice.